محمد پارسا
تاکنون نشست‌های مختلف بین‌المللی درباره بحران سوریه بدون توافق بر سر آینده بشار اسد، رئیس جمهور سوریه پایان یافته است. در این مذاکرات، ایران و روسیه مخالف کناره‌گیری بشار اسد هستند و آمریکا، ترکیه، عربستان و کشورهای حوزه خلیج فارس هر کدام با شرایطی معتقدند بشار اسد باید از سمت ریاست جمهوری کنار برود. این در حالی است که یک روزنامه فرانسوی اعلام کرده بود که در یک نظرسنجی در فرانسه 72 درصد از مردم در پاسخ به این سوال که «آیا با تاکید کشورهای غربی بر استعفای بشار اسد موافق هستید؟» گزینه نه را انتخاب کردند. همچنین مردم سوریه در آخرین انتخابات سوریه، همچنان بشار اسد را به عنوان رئیس جمهور این کشور برگزیدند.
در حالی که مردم سوریه بشار اسد را به عنوان رئیس جمهور خود می شناسند و داعش و گروههای تکفیری تنها بر 10 الی 20 درصد جمعیت سوریه تسلط دارند، غرب و عربستان همچنان بر طبل خود مبنی بر ضرورت کنار رفتن بشار اسد از قدرت اصرار می ورزند و با ادعای حقوق مردم سوریه صحبت از تصمیمات شان برای تقویت نظامی و تسلیحاتی معارضان و گروه های تکفیری می کنند و همچنان به حمایت همه جانبه از آنان می پردازند.
در این میان تنها چیزی که به چشم غربی‌ها و عربستان و متحدانشان نمی آید، آوارگی مردم سوریه در کشورهای مختلف اروپایی و آسیایی است. اما با توجه به اعتلاف اخیر روسیه،ایران،عراق و سوریه علیه تروریسم،شاهد هستیم که تروریست های داعشی به خانه های خود بازگشته اند و کشورهای زادگاه خود را در ناامنی قرار دادند که نمونه بارز آن انفجارهای شهر پاریس و قتل عام مردم بی دفاع این شهر به دست تروریست‌های داعش است.
کارشناسان سیاسی معتقدند مردم سوریه قربانی مطامع غربی ها و متحدان عربی شان شده اند،اما از طرفی شاهد آن هستیم که هیچ یک از این کشورها نه تنها حمایتی از مردم سوری آواره شده نمی کنند و برخوردهای شرم آوری با پناهجویان می‌شود، بلکه با جسارت تمام در اتحادیه اروپا طرحی مبنی بر الزام پناهجویان سوری برای بازگشت به کشور خود تصویب می‌کنند!
عملکرد متناقض با تبلیغات حقوق بشری اروپا در برابر پناهجویان
سعدالله زارعی، کارشناس جهان اسلام ، غرب آسیا و شمال آفریقا در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان درباره عملکرد کشورهای عربی منطقه در برابر پناهجویان و آوارگان سوری می گوید: « ورود پناهجویان سوری به کشورهای اروپایی یک پدیده انسانی است که متاسفانه اروپایی ها علی رغم تبلیغات زیادی که راجع به حقوق بشر و کمک به مردم سوریه داشتند اما بدترین برخوردها را با مردم سوریه انجام دادند،به طوری که در سطح اروپا تبدیل به یک افتضاح بزرگ شد و این نشان داد که اروپایی‌ها چه نگاهی به مردم مظلوم سوریه دارند.»
این کارشناس با انتقاد از طرح بازگرداندن پناهجویان در اتحادیه اروپا تصریح می‌کند: «اروپایی‌ها به شدت در برابر پناهجویان سوری کوتاهی کردند و این کوتاهی نشان می‌دهد حقوق پناهجویان سوری در این کشورها نادیده گرفته شده است. اتحادیه اروپا تصویب کرده که پناهجویان سوری باید به کشور خود بازگردند در حالی که سوریه یک کشور جنگ‌زده است.»
ضعف کشورهای عربی در حمایت از پناهجویان سوری
وی با اشاره به این که پناهجویان سوری برای زندگی کشورهای عربی را انتخاب نکردند و به سمت اروپا روانه شدند، خاطرنشان می‌کند: «این مسئله، نشان‌دهنده ضعف کشورهای عربی است در حالی که این کشورها قادر بودند به راحتی وضعیت جمعیت پناهجو را در لبنان، اردن یا عراق مورد رسیدگی قرار بدهند و اساساً نیازی نباشد پناهجویان به کشورهای دیگر همچون کشورهای اروپایی گسیل بشوند کما این که بخش زیادی از این پناهجویان امکان سکونت در سوریه برای آنها فراهم بوده است.»
زارعی با انتقاد از عملکرد کشورهای عربی در برابر پناهجویان سوری تصریح می‌کند: «به هر حال این وضعیت، یک مسئله ناهنجاری است که در کشورهای عربی دیده می‌شود. اساسا این رژیم های عربی علی‌رغم شعارهای ناسیونالیستی و پان عربیستی که می‌دهند هیچ اعتنایی به سرنوشت کشورهای عربی ندارند.»
اتحادیه عرب و شعارهای ناسیونالیستی بی‌محتوا
این کارشناس، برخورد سرد کشورهای عربی با انتفاضه فلسطین و ظلم‌هایی که در آن جا می‌رود، بی‌توجهی و بی‌اعتنایی به اتفاقات و ظلم‌هایی که بر مردم عرب عراق می‌رود و بی‌اعتنایی آنها به بحران سوریه و سرنوشت عرب‌های سوری نشان‌دهنده آن می‌داند که کشورهای عرب و اتحادیه عرب از محتوا تهی شده‌اند و خاطرنشان می‌کند: «شعارهای ناسیونالیستی حکومت های عربی فقط زمانی است که بخواهند با تفاخر خود را بزرگ‌تر از آن چیزی که هستند نشان بدهند و حقارت خود را مخفی کنند.»
حسین امهز، فعال سیاسی جوان لبنانی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان درباره برخورد ناشایست اروپا با پناهجویان سوری بیان می‌کند:«هزاران نفر از سوری‌ها به سبب آوازه خوب اروپایی‌ها در رسانه‌های مختلف به سمت اروپا مهاجرت کردند تا از دست داعش و ناامنی که در منطقه به وجود آمده بود فرار کنند اما رفتار اروپایی‌ها با پناهجویان ثابت کرد این حرف‌ها، تنها حرف رسانه‌هاست و صحت ندارد!»
برخورد شرم‌آور اروپاییان با پناهجویان
این فعال سیاسی با بیان این که مهاجرین به اروپا رفتند تا در امن و امان باشند، اظهار می‌دارد: «این پناهجویان نه تنها به امن و امان نرسیدند بلکه بدترین رفتارها با آنها صورت گرفت و حتی برای تأمین نیازهای اولیه آنها نیز اقدامی جدی صورت نگرفت و امروزه پناهجویان سوری در وضعیت نامساعدی به سر می‌برند.»
وی می‌افزاید:«اظهارات مقامات اروپایی در حمایت از مردم سوریه فقط یک حرف زیباست که در پشت آن تنها منفعت‌طلبی شخصی است وگرنه در عمل اروپاییان برخوردهای زشت و شرم‌آوری با آنها داشتند.»
حسین امهز با تأکید بر این که اروپاییان به خاطر منافع خود در منطقه هستند، یادآور می‌شود: «خیلی از پناهجویان در مرز کشورهای اروپا همچون فرانسه و سوئد با ماموران مرزی درگیر شدند و در مرزها بدون امکانات، غذا، لباس و چادر مانده‌اند در حالی که فصل بارندگی است و زمستان نیز در پیش است و جان این پناهجویان را سرما و باران و برف تهدید می‌کند.»
خوابیدن پناهجویان سوری در خیابان‌های ترکیه
رحمان قهرمانپور کارشناس ترکیه و سیاست خارجه در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان درباره عملکرد ترکیه در برابر پناهجویان و آوارگان سوری می‌گوید: «کشور ترکیه در قیاس با آلمان و اتریش میزبانی لازم و شایسته‌ای از پناهجویان سوری نداشته است به طوری که بسیاری از آوارگان سوری، تابستان در خیابان‌ها می‌خوابیدند که اعتراض‌های زیادی از سوی مردم ترکیه صورت می‌گرفت و در بعضی جاها دعواهای خیابانی می‌شد. به عبارت دیگر، در اشل اروپا، میزبانی از آوارگان سوری در ترکیه میزبانی شایسته‌ای نبود.»
این کارشناس درباره عملکرد کشورهای اروپایی و مقایسه آن با عملکرد ترکیه توضیح می‌دهد: «کشورهای شرق اروپا استقبالی از حضور پناهجویان نکردند ولی اتریش و آلمان به ندرت این آوارگان را پذیرفتند. ترکیه نیز با این که کاندیدای پیوستن به اتحادیه اروپاست و ادعا می‌کند که باید عضو اتحادیه اروپا شود، استانداردهای اتحادیه اروپا را درباره میزبانی آوارگان جنگی در حد لازم رعایت نکرد. یعنی آن انتظاری که می‌رفت انجام نداد.»
وی با اشاره به این که ترکیه در پاسخ به نهادهای بین‌المللی درباره انتقادهای صورت گرفته در پذیرایی از پناهجویان سوری اعلام کرد تعداد آوارگان بیش از آن بوده است که ترکیه بتواند از آنها پذیرایی کند، بیان می کند: «از آن‌جا که اردوغان هم در این وضعیت سوریه نقش داشت پیش‌بینی این بود که کمی بهتر استقبال کنند تا نشان‌دهند وضعیت سوریه وخیم است اما این اتفاق نیفتاد.»
پناهجویان و اختلافات ترکیه و اروپا
قهرمانپور با بیان این که 3 میلیون آواره سوری وارد ترکیه شده‌اند، اظهار می‌کند: «این تعداد وارد ترکیه شده‌اند اما به این معنی نیست که اینها همه در ترکیه باقی مانده‌اند. علاوه بر این نیز، اروپا به ترک‌ها کمکی برای رسیدگی به پناهجویان نکرده است. در واقع تا همین اواخر هم ترکیه برای این که بگوید سیاستش در برابر سوریه درست است، از اروپا درخواست کمکی نکرده است اما با این وجود ترکیه اروپا را متهم به آن کرد که آن گونه که لازم است از ترکیه برای پذیرش پناهجویان حمایتی نکرده است.»
این کارشناس درباره اختلافات ترکیه و اروپا در برابر بحران سوریه توضیح می‌دهد: «اردوغان اعلام کرد باید منطقه پرواز ممنوع ایجاد شود در حالی که اروپا و آمریکا مخالف ایجاد منطقه پرواز ممنوع هستند. در واقع مهم‌ترین اختلافات امروز ترکیه و اروپا مسئله سوریه است. همچنین خرید قاچاقی نفت از گروههای مخالف بشار اسد از طرف ترکیه که بسیار هم سر و صدا کرد مورد مخالفت اروپایی‌ها واقع شد. همچنین اختلافاتی بر سر نوع ارتباطات دولت ترکیه با داعش و گروههای مخالف بشار اسد نیز بین اروپا و ترکیه وجود دارد.»
وضعیت پناهجویان سوری در ایران
حجت‌الاسلام حامد جدیدی، از فعالان خیّر پیگیری امور آوارگان سوری در اصفهان در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان درباره وضعیت آوارگان سوری در ایران توضیح می‌دهد: « از 3 سال پیش سوری‌ها در دو قالب وارد ایران شدند؛ یک سری به عنوان آواره و جنگ‌زده که غالبا در اردوگاهی که در ارومیه وجود دارد اسکان داده شده‌اند. دسته‌ای دیگر نیز با پاسپورت و ویزای توریستی سه ماهه وارد ایران شده‌اند که در شهرهای مختلف تهران، قم، مشهد، اصفهان و خوزستان پراکنده هستند.»
این خیر با بیان این که سیاست دولت اسکان آوارگان سوری در اردوگاهی در ارومیه بوده است، تعداد آوارگان سوری در ایران را در مجموع 3000 نفر عنوان می‌کند و می‌گوید: «اینها دو دسته بودند؛ یک سری توان مالی داشتند و خانه اجاره کردند و قدرت تأمین وسایل و هزینه زندگی را داشته‌اند. دسته دیگر کسانی هستند که پولی برای تأمین هزینه خانه و اثاثیه و ارزاق نداشته‌اند.»
تأمین نیازمندی‌های معیشتی پناهجویان
وی می‌افزاید: «این خانواده‌ها در شهرهای مختلف شناسایی شدند و تعداد و نفراتشان و وضعیت معیشت و نیازمندی‌هایشان شناسایی شد و از طریق کمک‌های مردمی ارزاق به دست‌شان رسید. در اصفهان نیازهای اولیه زندگی و امکانات برای غالب اینها فراهم شده است و حتی کسانی که اهل کار بودند امروز کار دارند.»
جدیدی درباره کارهای فرهنگی و آموزشی که برای پناهجویان سوری در ایران انجام شده است، بیان می‌کند: «کارهای فرهنگی برای این خانواده‌ها انجام شده است و قرآن و مفاتیح نیز برای آنها تأمین شده است. همچنین برای بچه‌هایی که نیاز به تحصیل دارند از طرف دانشجویان فعال کلاس درس تشکیل شده است و کودکان سوری از درس و تحصیل بازنمانده‌اند.»
این فعال حقوق بشر با بیان این که معضل اصلی اینها مسئله تمدید روادید است که به ازای هر نفر 84 هزار تومان باید هزینه تمدید اقامت بدهند، ابراز می‌کند: « افرادی که تعداد خانواده آنها بالا باشد یا این که علاوه بر فرزندان خود، سرپرستی یتیمان سوری را نیز بر عهده گرفته‌اند، با مشکل جدی مالی روبرو هستند و اغلب این آوارگان این گله را دارند که چرا دولت ایران هزینه اقامت اینها را کمتر نمی‌کند. در این رابطه رایزنی‌هایی با ارگان‌هایی همچون اداره اتباع و فرمانداری که ارتباط داشتیم انجام دادیم اما هنوز اقدامی برای کم کردن این هزینه برای این پناهجویان صورت نگرفته است.»
ضرورت تقویت فرهنگی و عقیدتی
جدیدی با بیان این که مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) اکنون مسئولیت تمدید اقامت پناهجویان و رسیدگی به امور اداری و نامه‌نگاری‌های اداری را برای آنان بر عهده گرفته
بر ضرورت کار فرهنگی و عقیدتی برای پناهجویان سوری تأکید بیشتری می‌کند و یادآور می‌شود: « ما تلاش کردیم تا مسایل دینی و معنوی را به این افراد منتقل کنیم اما این برنامه‌ها هزینه دارد وغالب کارهایی که ما انجام دادیم از منابع مردمی بوده است. این پناهجویان از نظر عقیدتی به شدت نیاز به کار فرهنگی دارند اما هنوز نهادهای مرتبط اقدامات لازم را در این راستا انجام نداده‌اند.»
بر اساس آن چه گفته شد، وضعیت مردم سوریه آواره شده در سایر کشورها مطلوب نیست و نیاز است تا نهادهای بین‌المللی حقوق بشری نسبت به این مسئله موضع مناسبی اتخاذ کنند. به ویژه آن که این پناهجویان شاهد رفتارهای خشونت‌باری نیز هستند. به عنوان مثال جسد یک پسر بچه پناهجو در خودرویی در نزدیکی برلین پایتخت آلمان پیدا می‌شودکه یک مرد 32ساله آلمانی به قتل این پسربچه اعتراف می‌کند. علاوه بر این، تصاویر و فیلم‌هایی که از برخورد ماموران مرزی کشورهای مختلف با پناهجویان می‌شود، انتقادات بسیاری را از سوی فعالان حقوق بشر به همراه می‌آورد اما وضعیت پناهجویان همچنان برای مقامات اروپایی بی‌اهمیت تلقی می‌شود.
